Aslında hikaye şöyle başlıyor bir misafirliğe gittiniz ve çocuğunuz biraz fazla yaramazlık yaptı. Hemen ardından arkadaşınız ”Bu çocuk sanki biraz hiperaktif mi?” diye sordu. Bu cümleyi son dönemler de birçok arkadaşınız tarafından duymaya başladınız ve buna bir hastalık olarak yaklaşmaya başladınız.
Durun sakin olun! Her yaramaz çocuk da hiperaktivite bozukluğu olmayabilir.
Çocuklar hareket edip, zıplayıp, etrafta koşuşturup, bağırıp, çağıran, kahkaha atan ve sürekli sorular soran küçük kaşiflerdir. Bunlar ve daha fazlası çocuklar için gayet normal hatta olması gerekenlerdir.
Önce dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu’nu tanıyalım:
Erken çocukluk yıllarında başlayan dikkat, günlük hayat da gelişmeye etki eden hiperaktivite ve dürtüsellik ile ilgili devam eden sorunlarla tanımlanan sinirgelişimsel (beynin büyüme ve gelişme şekliyle ilgili) bir bozukluktur.
DEHB’li kişilerde uyku sırasındaki beyin işlevleri ile aynı seviyede, düşük fizyolojik aktivite ürettiği yönünde veriler ortaya koymuştur. İşte bu yüzden DEHB’liler günlük hayatlarında karşılaştıkları konularla baş etme konusunda zorlanırlar. DEHB, bir tembellik, inat ya da önemsememe değildir. Dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik olarak kendini göstermektedir.
DEHB Belirtileri Nelerdir?
DEHB’nin 3 farklı tipte belirtilerinin olduğu bilinmektedir.
DEHB’nin dikkat eksikliği tipi belirtileri;
- Odaklanmakta zorluk çekmek
- Dikkatini sürdürememek
- Göz teması kurmamak
- Aynı faaliyette uzun süre devam edememek
- Çabuk sıkılmak
- Detayları gözden kaçırmak
- Unutkanlık
- Karşısındakini dinlemekte güçlük çekmek
- Özel eşyaları ve emanetleri kaybetmek
- Basit yönergeleri akılda tutamamak
- Sık hata yapmak
DEHB’nin hiperaktivite tipi belirtileri;
- Fazla hareketlilik
- Yerinde duramamak
- Otururken bile eller ve ayakları sürekli hareket ettirmek
- Hızlı konuşmak
- Kelimeleri hatalı söylemek ve cümleleri birbirine bağlayamamak
- Dinlemekte zorluk çekmek
- Karşısındakinin sözünü kesmek
DEHB’nin dürtüsellik tipi belirtileri;
- İsteklerin hemen karşılanmasını istemek, dayatmak
- Sabırsız olmak
- Düşünmeden hareket etmek
- Aceleci davranmak
- Sıra bekleyememek
- Tepkileri kontrol edememek
DEHB tanısı nasıl konur?
Her bir başlık altındaki belirtilerin en az altısının psikiyatrist ve psikolog etkileşimi eşliğinde altı ay boyunca gözlenerek tedaviye başlanması gerekmektedir.
Tanı psikiyatrist tarafından yapılmakta olup tanı için MOXO, TOVA (Test of Variables of Attention), CPT (Conner’s Continious Performance Test) gibi çeşitli testler ve değerlendirme ölçümleri yapılmaktadır. Bütün bu testler dışında psikiyatrist diğer olası şüpheleri ortadan kaldırmak için görme, duyma, kan tahlili, tiroid taraması, beyin MR’ı gibi ek bazı tetkikler isteyebilir.
Psikolog bu süreç de dikkat, bellek, ve planlama gibi yürütücü işlevlerin ölçümlenmesi için farklı testler yapabilir.
Uzman tarafından aileyle görüşme ayrı yapılıp çocukla olan görüşme aile ile birlikte yapılmaktadır.
Çocuk okula gidiyorsa zamanının bir kısmını okulda öğretmeniyle geçiriyor demektir. Bu yüzden öğretmen görüşü de istenmektedir.
Aile Bu Durumda Neler Yapabilir?
DEHB dünyanın çoğu yerinde görülür ve dünya çapında çocukların yaklaşık %5’inde bu rahatsızlık görülmektedir. Bu bir felaket, dünyanın sonu, ya da çocuğunuzun yaptığı bir durum değil aksine tedavisi olan dert olduğunu bilmelisiniz.
Yapılan tetkikler sonucunda ne gerekiyorsa (ilaç, terapi …) yapın. Tedaviye ve ilaçlara karşı önyargılarınız varsa bunları psikiyatristle paylaşın.
Öğretmenle iletişim halinde bulunun. Bu size çocuğunuzun ilerleyişi hakkında bilgi sahibi olmanızı sağlayacaktır.
DEHB erken tanısı sizi ve çocuğunuz hayatını olumlu yönde etkileyecektir. Tanı konulmamış çocuklarda stres, kaygı bozukluğu, öğrenme bozuklukları, öfke seviyesinde artış ve okul başarısında düşüş görülmektedir. Bu açıdan çocuğunuzun şanslı olduğunu bilin.
Çocuğunuzun rahat ve güvende hissedeceği bir düzen oluşturun.
Çeşitli aktivitelerde bulunmasına destek olun. Bunlar ilgi ve dikkatini sağlayacağı herhangi bir spor dalı, müzik aleti, sanatsal faaliyetler gibi çeşitli etkinlikler olabilir.
Çocuğunuzun tanı ve tedavi sürecine alışabilmesi için psikologdan yardım alın.
Merhaba ben Feyza Nur ÇETİNLİ. Şu an özel bir okulda sınıf öğretmenliği yapmaktayım. Maarifhane sayesinde araştırmalarımı ve deneyimlerimi sizlerle paylaşacağım.