Dünyayı nasıl algıladığımıza ve nasıl davranacağımıza duyu bütünleme sürecimizin ardından karar veririz. Duyu bütünleme terapisi 1960 lı yıllarda Amerikalı doktor J.Ayres tarafından, University of Southern California ‘da yapılan araştırma ve çalışmaların ardından uygulamaya konulmuş, devam eden süreçte tün dünyada, çocuklar için, birçok problemin çözümünde oldukça önemli bir terapi yöntemi olarak uygulanmaya başlanmıştır.

Normal duyu sistemimiz görme, işitme, koku, tat, hissetme duyuların yanında hareket ve denge, vücut farkındalığı, taktil duyusundan oluşur.

Bu duyulardan herhangi birinde oluşan bozukluk sonucu normal olarak algılanması gereken duyusal uyaranlara normalin üzerinde ya da normalin altında cevap vermek veya duyusal uyaran arayışı içinde olmakla gözlemlenen duyusal modülasyon problemi, Duyusal uyaranları ayırt etme sorunu olarak gözlemlenen duyusal diskriminasyon problemi, ve duyusal sorunlardan kaynaklanan fiziksel-motor planlama ve koordinasyon problemleri olarak gözlemlenebilirler.

Duyu bütünleme bozukluğu yalnızca normal gelişim göstermeyen bireylerde yaşanmaz, üstün zekalı bir birey de yaşayabilir.

Duyu Bütünleme Bozukluğunun Belirtileri:

Duyu bütünleme bozukluğu belirtileri, her çocukta farklı özellikler gösterebilir. Ayrıca duyu bütünleme bozukluğunun belirtileri farklı yaş aralıklarına göre de değişebilir.

Aşağıda sıralanan belirtiler tek başına yeterli olmayıp bir uzman kontrolünde uygun test ve ortam da değerlendirilmeli

• Yemek yemekte sorun yaşama
• Asıl bakım veren kişi dışında kimseye gitmek istememe
• Sürekli uyku halinde olma
• Kıyafet giyerken asabi olma, kıyafetlerin içinde rahatsız olma
• Özellikle beceri gerektiren oyuncaklarla nadiren oynama
• Bir objeden veya aktiviteden diğerine geçerken zorluk çekme
• Acıyı hissetmeme veya acıya geç tepki verme
• Sarılmayı reddetme, onu tutan kişiden uzaklaşma çalışma
• Oyuncaklara bakmayla, emzikle veya ebeveynlerinin sesini dinlemeyle sakinleşmeme
• Gevşek vücut yapısının olması, denge eksikliği ve sıklıkla bir şeylere çarpma
• Çok nadir ses çıkarma
• Tuvalet eğitiminde güçlük yaşama
• Dokunmaya, koklamaya fazla duyarlı olma
• Dokunulduğunun, dürtüldüğünün farkında olmama
• Kalem kullanmak, düğme iliklemek gibi motor becerilerinde zorluk çekme
• Elleri boştayken nasıl hareket edeceğini bilememe
• Yeni motor becerileri öğrenmede güçlük çekme
• Sürekli hareket halinde olma
• Etrafındaki her şeye ve herkese dokunma
• Arkadaş edinmede zorluk çekme
• Çok heyecanlı olma, sakinleşememe
• Ani ruh hali değişiklikleri yaşama
• Zayıf gözükme, bir işle uğraşırken birden halsiz düşme
• Kurduğu cümlelerin anlaşılmaması
• Eylemsel komutları anlamama
• Dış etkenlere fazla tepki gösterme, fazla uyaran olma
• Sınıfta çabuk dikkatin dağılması, yerinde duramama
• Sınıfta, teneffüste, oyun oynarken çabuk bunalma
• Görevleri yavaş yerine getirme
• El yazısı gibi motor becerilerinde zorluk çekme
• Kambur durma, sakar gözükme
• Yeni aktiviteleri yavaş öğrenme

Bu problemlerin yaşantıda oluşturduğu sıkıntıları en aza indirmek için Duyu Bütünleme terapisi yapılmaktadır.

Duyu Bütünleme Teorisi ve tedavi stratejileri, bütün dünyada ergoterapist, fizyoterapist ve konuşma terapistleri tarafından geçerli kursları alındıktan sonra öğrenilir ve uygulanır. .

Duyu bütünleme teorisi ve müdahale stratejileri tamamen nörofizyolojik, nöroanatomik ve pediatrik ergoterapi konusunda akademik bir içeriğe sahiptir.Yüksek lisans düzeyinde müfredat içeriği vardır.

Duyu bütünleme teorisinin,  birçok standart testi bulunmaktadır ve teori olmasının avantajı ile de sürekli gelişmektedir.

Terapi bireylerin davranışlarındaki problemlerin nörofizyolojik temelleri üzerine hipotezler/varsayımlar kurularak uygulanır.

Duyu Bütünleme Teorisine Göre Tedavi Stretejileri

Bu konuda eğitim almış Ergoterapist/Fizyoterapist/Konuşma Terapisti tarafından sırasıyla;

*Gözlem ve testler ile değerlendirme yapılır,

*Asıl/temel probleme odaklanılır,

*Aile/Öğretmen ile problem konusunda paylaşımda bulunur,

*Hedefler konulur ve ilk hedef seçilir,

*Tedavi planı yapılır(Tedavi belirli aktivite diyetleri şeklinde değildir, çocuktaki problemi azaltmaya yönelik temel fikri içerir),

*Tedavi uygulamaya konur(Kesinlikle çocuğun önderliğindedir, çocuğun duyu profiline uygun terapi ortamı sunulur ve çocuğun fikirleri/istekleri takip edlir,terapist çocuğa destek olur),

*Uygulamaların verileri gözlemlenir(işe yaradı mı, ne kadar yaradı, eksikleri var mı…),

*Uygulamanın etkinliği değerlendirilir,

*Eklemeler veya değiştirmeler yapılır.

Terapi, teoriden beslenen, sanatsal içeriği olan terapistin yeteneği ile doğrudan ilişkili bir durumdur. Çocuklarla yapılan bu uygulama/tedavi, doğal olarak oyun içermektedir. Burada önemli olan terapistin kişiye özel oyunları, kişiye uygun seviyede, ihtiyacı doğrultusunda sunabilmesi ve çocuğu daha üst seviyeler için cesaretlendirmesidir. Terapinin en önemli gereklerinden biri de çocuğun bu aktivitelerden zevk alması/eğlenmesidir. Nörolojik kayıtların/öğretilerin duygularla ilişkisi bilinen/kanıtlanmış bir durumdur. Ayrıca olumlu yaşantıların öğrenmeyi kolaylaştırdığı da bilinmektedir.

Duyu bütünleme terapisi beceri öğretmez. Çocuğa beceri için gerekli temeli verir. Duyu bütünleme terapisi uygun/uyarlanmış terapi ortamları gerektirir. Terapi sadece çocuklar için değil yetişkinler için de uygulanmaktadır.

Terapi seansında genel olarak değişik salıncaklar, hamaklar, dokunsal materyaller, trombolinler, tırmanma ve denge materyalleri kullanılır. Bunun yanında görsel, işitsel, tat, koku duyuları da diğer temel sistemlerin çalışmalarına eklenir.

İşte çocukların bayılacagı duyu bütünleme aktivitelerine birkaç örnek: 

1.     Küçük pilates topuyla yumuşak yüzeylerde taklalar atma

2.     Çarşafın içinde sallanma

3.     Yatagın üzerinde zıplama

4.     Kendi etrafında ve sizin etrafınızda dönme

5.     Yüzüstü karnının altına yumuşak bir top varken kedi gibi dururken bu pozisyonda oyunlar oynama

6.     Titreşimli oyuncaklarla oynama

7.     Zeytinyagı veya bebeyagıyla tüm vücuduna hafifçe basınç uygulayarak masajlar yapma

8.     Farklı yüzeylere el ve ayaklar ile dokunma (Ör: Ilık su, soğuk su, pamuk, sert nesneler, çim, kum) Evde çıplak ayak gezme

9.     Kıyafetinin içine saklanan objeyi bulma oyunları

10.  Üzerine atılan tül, battaniye vb. içinden çıkmaya çalışmak

11.  Karşılıklı top atma oynama, elindeki nesneyi hedefe atma 

12.  Yüksek bir zeminden( yatağın üzeri vb.) yumuşak bir zemine atlama (minder, yorgan, yastık vb.) 

13.  Nesneleri itme ve çekme.

14.  Yerde sırt üstü yatarken havada asılı balona ayaklarıyla vurma

15.  Yerde sırt üstü yatarken ayaklarıyla duvarı itme

16.  Pilates topu üzerinde sırt üstü yatarken, oturmaya, dönmeye çalışma

17.  Agır objeleri (Küçük çocuklar için kavrayabileceği boyda, ağır ama yumuşak oyuncaklar) kaldırmasına ve onlarla oynamasına teşvik etme

18.  Yastık savaşı yapma

19.  Yastık ve yorganların arasında sandviç olma

20.  Traş köpüğü, oyun hamuru, parmak boyası ile oynamaya alıştırma (eller+ayaklar)

21.  Sert ve yumuşak yüzeyleri (düz, tırtıklıvb.) boyama 

22.  Çok uzun olmayan bir sopa ile balonu odanın diğer ucuna götürmeye çalışma

23.  İçi pirinç ve bulgur ile dolu bir kutunun içine oturarak içinde oyunlar oynama.

24.  Tüylü/farklı bir zeminlerde sürünme, dönme, yatma (halı, peluş vb.) 

25.  Karşılıklı ellere krem/losyon sürme 

26.  Çimenleri kopartma, objeleri topraga gömme.

27.  Tırmanma

28.  Hayvanlara dokunma, sevme

29.  Hayvanların yürüme şekillerini taklit etme ( yılan gibi ellerini kullanmadan sürünme, yengeç gibi ters gitme vb) 

30.  Toprakta, çimende veya taşlı zeminlerde çorapsız emekleme, dönme, sürünme, yatma

31.  Çapraz ‘çak’ yapma oyunu. 

32.  Yumuşak topun üzerinde ayakları yere değecek şekilde oturarak zıplama

33.  Mandal takma-çıkarma oyununu sizin ve onun kıyafetlerine takıp çıkarmasını isteyerek oynayabilirsiniz

34.  Yaptığınız farklı hareketlerin aynısını taklit etmesini isteyin.

35.  Baloncuk üfleme oyununda, üfleme çubuklarına üfleyin ve baloncuk yapın, çocuğunuzun onları patlatmasını isteyin.  Daha sonra aynı şekilde onun üflemesini isteyin.

36.  Aktiviteler sırasında ritmik çocuk şarkıları dinletin

Duyu bütünleme bozukluğu yaşayan ve şu an bu terapinin öncülerinden olan Fizyoterapist Ebru Albayrak Şidar’dan terapiyi dinleyelim:

Kitap Önerileri:

Belgesel Önerisi:

Kaynak :

ozelegitimverehabilitasyon.com

www.duyusalakademi.com

www.downturkiye.org